شب است و هوا تاریک، اما بلندقامتانی در لباس بلوچ و جلیقه نارنجی راهداری بر تن، در میانه جاده ایستاده‌اند. جاده را آب برده و راه ارتباط با روستاها قطع شده است، اما راهداران و ماشین آلات سنگینشان در تلاش هستند تا راه را موقتا باز کنند. راهی که برای ارسال کمک‌های مردمی به مردم سیل‌زده ضروری است. اینجا منطقه دشت‌یاری در جنوب استان سیستان و بلوچستان است، یکی از چند نقطه‌ای که هجوم سیل را تجربه می‌کند.
به گزارش خبرنگار اعزامی پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، سیل در استان سیستان و بلوچستان، علاوه بر خانه‌های روستاییان، به راه‌ها و جاده‌ها خسارات بسیاری زده است. آنطور که ابراهیم جاوشیری، مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای جنوب استان سیستان و بلوچستان می‌گوید، سیل در این منطقه به ۳۰ درصد راه‌های روستایی خسارت زده و به بیش از ۶۰۰ دستگاه پل آسیب رسانده است. خسارتی که به گفته محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی تاکنون ۷۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
بازسازی این راه‌ها، اقدامی است که باید در میان مدت انجام شود، اما اکنون، در شرایطی که بحران ناشی از سیل کماکان ادامه دارد، باز کردن موقت راه‌های تخریب شده در اولویت قرار گرفته، و این وظیفه‌ای است که بر دوش راهداران است.
راه‌هایی که باز شدند
در منطقه دشت‌یاری، خسارت به راه‌های روستایی قابل وصف نیست. منطقه ای به عرض تقریبی ۶۰ کیلومتر و طول تقریبی ۱۶۰ کیلومتر دچار سیل زدگی و آب گرفتگی شده است و راه در این منطقه، نقطه به نقطه با تخریب مواجه است. شانه خاکی کنار جاده را آب برده و این مساله باعث شده در نقاط مختلف، زیر جاده تخلیه شود. از طرفی دیگر در آن نقاط که جاده، مانع عبور راه بوده، سیل جاده را تخریب کرده است. نرسیده به روستای عورکی ، گودالی عظیم وسط جاده ایجاد شده است، گودالی که دقیقا در مسیر یک کانال بزرگ آب قرار دارد.
آن طور که محلی‌ها می‌گویند، این کانال پیشتر وجود نداشته و در محل احداث جاده نیز جز یک آبنمای ساده، راهی برای عبور آب پیش‌بینی نشده بوده است. در هر حال روستاییان از تخریب جاده شادمان هستند، چراکه معتقدند اگر جاده را آب نمی‌برد، این راه مانند سدی عمل می‌کرد که باعث آبگرفتگی روستاها می‌شد.
تخریب جاده هرچند در لحظه به نفع روستا تمام شده، اما در ادامه مانع ارسال کمک به مناطق سیل زده شده است. راهداران اینجا وارد عمل شدند تا راه‌ها باز شوند. چهارشنبه شب، راه ارتباطی ۱۲۰ روستا به خاطر سیل تخریب شده و ارتباط با این روستاها با دشواری زیاد امکان پذیر بود، اما اکنون ارتباط با تمام روستاهای سیل زده امکان‌پذیر است.
بهداشت را آب برد
مشکلات در مناطق سیل زده بی‌شمارند. اما شاید جدی‌ترین مشکل که نیاز به رفع سریع دارد، مساله بهداشت است. آب گرفتگی، سرویس‌های بهداشتی روستاها را تخریب کرده، و از طرف دیگر در نبود منابع آب سالم و آشامیدنی، روستاییان ناچارند از آب سیل برای شست‌وشو، طبخ غذا و آشامیدن استفاده کنند.
البته دسترسی نداشتن به آب سالم برای ساکنان این مناطق مساله جدیدی نیست، این روستاییان سال‌هاست که از آب لوله کشی محرومند و از آب باران می‌نوشند، اما در شرایط سیل و به خصوص با تخریب سرویس های بهداشتی، مشکل دوچندان شده و اپیدمی بیماری‌های عفونی قریب‌الوقوع است.
در این شرایط، به نظر می‌رسد احداث سرویس‌های بهداشتی موقت و مخزن دار از یک سو و آب رسانی به روستاییان با تانکر از سوی دیگر، از جمله اقدامات بسیار ضروری باشد. همچنین لازم است که تیم های پزشکی برای پیشگیری و درمان بیماری های احتمالی به منطقه اعزام شوند.
مشکل دیگری که روستاییان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، نامتوازن بودن کمک‌های دریافتی است. عمده کمک‌ها از سوی ساکنان شهرها و روستاهای اطراف برای مناطق سیل‌زده ارسال می‌شود، اما به نظر می‌رسد ارسال این کمک‌ها بر اساس برنامه‌ریزی نیست. بسیاری از روستاییان از نرسیدن مواردی چون وسایل گرمایشی، غذا، آب و لوازم بهداشتی شکایت دارند.
بن‌بست سیستان و بلوچستان
۱۶۶ کیلومتر آن طرف‌تر در روستای بلپیر، پلی که راه دسترسی به روستا محسوب می‌شود، تخریب شده است. راهداران مشغول تعمیر مسیر هستند؛ راه موقت از میان رودخانه باز شده و ماشین آلات سنگین در حال خاکریزی برای پر کردن حفره ایجاد شده بین پل و روستا هستند. اما مشکل با باز شدن راه دسترسی حل نمی‌شود. محصول کشاورزی را آب برده است و روستاییان پل را مقصر می‌دانند. معتقدند جانمایی پل اشتباه و ارتفاع آن کم بوده و همین مساله باعث شده سیل به جای گذر از بستر رودخانه، به سمت مزارع کشاورزی هدایت شود. درخواست روستاییان، احداث پلی مناسب‌تر است که در رویداد مشابه، نه تخریب شود، نه بر بحران بیافزاید. تخریب مزارع کشاورزی در منطقه دشت یاری نیز رخ داده است. تمام محصول هندوانه خارج از فصل از بین رفته و محلی‌ها معتقند نوروز امسال، قیمت هندوانه افزایش نجومی خواهد داشت.
قطع شدن راه، تنها مشکل روستای بلپیر نیست. در سراسر جاده بنت و فنوج، راه در نقاط مختلف قطع شده و البته با همت راهداران تعمیر شده است. اما بازگشایی به معنای تعمیر نیست. تعمیر راه‌های تخریب شده، به زمان و هزینه بالا نیاز دارد.
مسیر بنت-فنوج به بن‌بست سیتان و بلوچستان معروف است. از آن سو به جایی راه ندارد و همین مساله باعث شده محرومیت در آن دوچندان شود. اکنون نیز در زمان سیل، قطع راه‌های ارتباطی بر بار مصیبت افزوده است.
چه باید کرد؟
بارش‌های سیل‌آسا در سیستان و بلوچستان به اتمام رسیده و سیل آمده و تمام شده. اکنون زمان واکنش است. به نظر می‌رسد برای گذر از بحران سیل ( و نه محرومیت زدایی) لازم باشد اقداماتی در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت انجام شود.
در کوتاه‌مدت، بازگشایی راه‌ها و تامین بهداشت از ضروریات است. بازگشایی راه‌ها انجام شده، اما نبود امکانات بهداشتی هنوز یک مشکل بزرگ در منطقه به شمار می‌رود. همچنین لازم است در این مدت، با برنامه‌ریزی صحیح، لوازم ضروری از جمله آب و غذا بین همه ساکنان مناطق سیل‌زده به صورت متوازن توزیع شود.
در میان‌مدت، باید خسارات وارد شده به مزارع کشاورزی جبران شود که برای این اقدام از یک سو به وام‌های بلاعوض و تسهیلات کم‌بهره و از سوی دیگر به کمک فنی و مهندسی نیاز است. همچنین لازم است که راه‌های تخریب شده، بازسازی شوند.
اما در بلندمدت باید اقدامات بیشتری انجام شود تا از تکرار بحران در بارش‌های بعدی جلوگیری به عمل آید. احداث سرویس‌های بهداشتی مناسب و مقاوم در برابر بارش‌ها، احداث منابع اضطراری آب آشامیدنی، باز مهندسی راه‌ها برای جلوگیری از آب گرفتگی مناطق مسکونی، احداث منازل مسکونی در ارتفاع بالا، تهیه نقشه و برنامه برای واکنش سریع در مواقع بحران و آموزش به افراد محلی برای امدادرسانی موثر از جمله این اقدامات است.
گزارش‌های تصویری این سفر را اینجا و اینجا ببینید.